Лашкарсолор

**Лашкарсолор**
Лашкарсолор
Сардӯшии Нерӯи заминӣ	Сардӯшии Нерӯи ҳавоӣ
Кӯтаҳнивишт	форсӣ: لشکرسالار‎
Кишвар	Тоҷикистон
Дараҷаи болотар	Сипаҳсолор
Дараҷаи пойинтар	Гундсолор
Ҳамто	Дарёбон; Эрон سرلشکر; Русия Генерал-лейтенант; ИМА Major general; NATO OF-7;

Лашкарсолор (форсӣ: لشکرسالار‎) — дараҷае солорӣ дар нерӯҳои заминӣ ва ҳавоӣ, ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ, ки ҷойгоҳе болотар аз гундсолор ва пойинтар аз сипаҳсолор дорад ва баробар бо дарёбон дар нерӯи дарёӣ аст; генерал-лейтенант^[1].

**Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ**
Дараҷаи пойинтар: Гундсолор	Лашкарсолор	Дараҷаи болотар: Сипаҳсолор

Лашкарсолор дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан мақоми созмонии ҷонишини вазорати дифоъ, умури дохилӣ, амният, сардори ситод ё фармондеҳии лашкарро дорад, ки ягони роҳкунишие хурдтар аз сипоҳ ва бузургтар аз гунд буда ва таҷҳизоту ҷангафзорҳои лозим барои иҷрои амалиёти размӣ дорад^[2]; дивизия^[3]^[4].

Вожашиносӣ

«Лашкарсолор» аз ду вожа сохта шуда ва мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (лашкар) + исм (солор)] аст:

лашкар (порсии миёна: laškar^[5] < порсии бостон: *raxša-kara- ‘посдоранда; поянда’ < эронии бостон: *raxš- + *kara- ‘посдорӣ кардан’)^[6] + солор (порсии миёна: sālār < паҳлавӣ: sarδār < эронии бостон: *sara-dāra-)^[6].

Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст. «Солор» гунае дигар аз «сардор» аст, ки аз куҳантарин замонҳо ба маънои «раҳбар, пешво, фармондеҳ; генерал» дар номгузории мақому дараҷаҳои низомӣ ба кор меравад^[7]^[8].

Пешина

Лашкар ҳамчун ягони размӣ нахустин бор дар сипоҳи Ҳахоманишиён (550 – 330 то милод) падид омадаву бевара (порсии бостон: *baivara-) номида мешуда ва онро беварабад (порсии бостон: *baivarapati-) фармондеҳӣ мекард^[9]. Бевара аз 10 ҳазора (порсии бостон: *hazāra-) ташкил мешуд ва 10 000 сарбозро дар бар мегирифт.

Бевара дар сипоҳи Ашкониён (250 то милод — 224), ки созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифта буд^[10], гунд (паҳлавӣ: gund ‘лашкар; гурӯҳ, даста’^[11] < эҳтимолан аз эронии бостон: *vr̥nda- ‘сипоҳ; гунд’^[6]) ном гирифта ва фармондеҳи он гунд-солор (паҳлавӣ: gund-sālār) хонда мешуд^[12].

Дар сипоҳи Сосониён (224 — 651 милодӣ) низ ҳамин радабандӣ ва номгузорӣ ба кор мерафта, вале ҳар гунд аз 5 дирафш (порсии миёна: drafš) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбозро дар бар мегирифт^[13]. Фармондеҳи гунд дар сипоҳи Сосониён низ гундсолор (порсии миёна: gund-sālār) номида мешуд^[14].

Аммо аз миёнаҳои садаи V дар канори истилоҳи «гунд» истилоҳи «лашкар» (порсии миёна: laškar) низ ба кор мерафтааст^[15]. Истилоҳи «лашкар» (форсӣ: لشکر‎) дар осори адабии форсӣ, бавижа «Шоҳнома», бисёр ба кор рафтааст^[8]. Чунончи, Фирдавсӣ гуфта:

Бирав бо сипоҳе ба кирдори кӯҳ,
Гузин кун зи гурдони лашкар гурӯҳ^[16].

Дар сипоҳи Сомониён, Ғазнавиён ва Салҷуқиён фармондеҳи лашкарро «солори лашкар» ва «амири лашкар» мегуфтанд^[17]. Чунончи, «солори лашкар» дар «Шоҳнома» борҳо ба кор рафта ва аз бофтор чунин бар меояд, ки он мансабе поинтар аз сипаҳсолор буда ва мақоми ҷонишинӣ доштааст, чуноне ки генерал-лейтенант дар артишҳои урупоӣ ҷонишини генерал будааст:

Чунин гуфт солори лашкар ба шоҳ,
Ки «Фармони ту бартар аз чарху моҳ,
Бад-он сон шавам, к-ам ту фармон диҳӣ,
Ту шоҳи ҷаҳондориву ман раҳӣ»^[16].

Сипаҳро ба солори лашкар супурд,
Бирафту ҷаҳондидагонро бибурд^[16].

Фарҳангистони Эрон бо пешниҳоди Анҷумани вожагузинии артиш дар соли 1935 «лашкар»-ро ҷойгузини истилоҳоти туркӣ-муғулии «тумон» (форсӣ: تومان‎ < муғ. түмэн) ва фаронсавии «дивизюн» (форсӣ: دیویزیون‎ < фр. division) ва «сарлашкар»-ро ҷойгузини «амири тумон» кард^[18], ки ҳамакнун дар Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон дараҷае баробар бо генерал-лейтенант аст.

«Лашкар» дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ»^[7] ва «Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ»^[8] оварда шудааст.

Бо таваҷуҳ ба ин додаҳо, вожаҳои «лашкар» ва «лашкарсолор», ки дар қиёс бо «гундсолор» аз ибораи «солори лашкар» сохта шудааст, барои ҷойгузин кардани истилоҳи русии «дивизия» (аз лаҳӣ: dywizja < лот. dīvīsiō «бахш») ва дараҷаи низомии «генерал-лейтенант» (аз олмонӣ: Generalleutnant) ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудаанд^[19].

Нишонаҳои дараҷаи гундсолорӣ

Нишонаҳо	Артиши Сурх				Артиши Шуравӣ				Артиши Тоҷикистон
Нишонаи гиребонӣ Сардӯшӣ
	нишонаи остин (мундир, кител ва гимнастёрка, шинел) (1940—1943)	нишонаи гиребонии нерӯи заминӣ (1940—1943)	... нерӯи ҳавоӣ (1940—1943)	... саҳроӣ (1941)	сардӯшии нерӯи ҳавоӣ (1943—1955)	… саҳроии нерӯи заминӣ (1943—1955)	… ҷашнии нерӯи заминӣ (1955—1991)	… нерӯи ҳавоӣ (1955—1991)	… саҳроӣ (1993—)	… нерӯи заминӣ (1993—)	… нерӯи ҳавоӣ (1993—)