Ноҳияи Ёвон

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Ноҳияи Ёвон
Ноҳияи Ёвон дар нақшаи Тоҷикистон
Донистаниҳо
Кишвар : Тоҷикистон
Вилоят : Хатлон
Марказ: Ёвон
Замони таъсис : 11 июни 1934
Раиси ноҳия: Шарифӣ Бахтиёр

Маҳмудзода (аз 2023)[1]

Ҷуғрофиёи табиъӣ
Паҳноварӣ : 976,2 км²
Шумораи шаҳракҳо : 2
Шумораи ҷамоатҳо : 7
Мардум
Аҳолӣ (2022) : 248,1 ҳаз. кас[2]
Забони расмӣ : тоҷикӣ
Забонҳои гуфторӣ : тоҷикӣ
Мазҳаб : ҳанафӣ
Нишониҳо
Сарвожа : JA
Код ISO : TJ.KL.JA
Пешшумора : +992 3141
Нишонии почта : 735310
Замон : UTC+5
Вебгоҳ : .tj
Шумораи мошинҳо : 03РТ

Ноҳияи Ёвон (форсӣ: ناحیۀ یاوان‎) — яке аз ноҳияҳои идории вилояти Хатлон аст ва дар бахши марказии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дорад.

Ин ноҳия 11 июни соли 1934[3] дар бахше аз вилояти Сталинобод дар Ҷумҳурии Шӯравии Сосиалистии Тоҷикистон таъсис ёфта аст[4].

Маркази ин ноҳия шаҳраки Ёвон (форсӣ: یاوان‎) аст, ки дар канори рӯди Ёвонсӯ, 54 км ҷанубу шарқтар аз Душанбе ва 88 км шимолтар аз Қурғонтеппа ҷой дорад.

Ёвон - мувофики маъхазҳои таърихи номи 10-умин фарзанди Одам будааст. Тадқиқотҳои бостоншиносон нишон додаст, ки дар ин сарзамин дар асри санг бошишгоҳои одамони қадим мавҷуд буд. Дар фарҳангномаҳо бошад, мафҳуми Ёвонро биёбон шарҳ додаанд, ки ишора ба ҳамвории замини он аст.

Ҷойгоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

Ноҳияи Ёвон бо сарзамине 976,2 км² дар дараи рӯди Вахш ҷой дорад. Дар шимол бо ноҳияҳои Рӯдакӣ ва Ваҳдат аз ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, дар шарқ — бо ноҳияҳои Норак ва Данғара, дар ғарбу ҷануб — бо ноҳияҳои Хуросон ва Ҷомӣ аз ноҳияҳои вилояти Хатлон ҳамсоя аст. Аслан ин минтака, ноҳияи аграрӣ буда, ба соҳаҳои кишоварзӣ, чорводорӣ ва ба дигар соҳаҳо шуғл меварзанд.

Иқлим[вироиш | вироиши манбаъ]

Иклими ноҳия суптропикии хушк, тобистон гарм, зимистон мӯътадил. Харорати миёнаи моҳи январ 4,0 с, июл 30,8 с. мебошад. Микдори бориши солона (асосан зимистону баҳор) 683-700 мм. Хокаш асосан хокистарї харчо-харчо шӯрхок, хоки канорҳои чанубии води – хокистарии сафедтоб, қисмҳои марказию љанубиаш – хокистарии муқаррарї, қисми шимолии он – хокистарии тира, ҳарљо-ҳарљо хоки шӯр мебошад. Дар даштҳо рустаниҳои биёбонї, янтоқ, шӯра, љорубак, яшон ва ғайра мерӯянд. Аз ҳайвонҳо асп, гов, гӯсфанд, буз, гург, рӯбоҳ, харгӯш, саг, гурба, хар, хук ва ғайра, аз хазандаҳо мор, калтакалос, сангпушт ва аз парандаҳо кабк, бедона, фараштурук, кафтар, бум, булбул, майна ва дигар намудҳои парандаву хазандаҳо вомехӯранд.

Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]

Сарзамини кунунии ноҳияи Ёвон дар садаҳои асри миёна бахше аз вилояти таърихии Хутталон буд. Пас аз инқилоби Бухоро дар соли 1920 ва таъсиси Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон Ёвон бахше аз вилояти Сталинобод гардид. Ноҳияи Ёвон дар ҳайати ҶШС Тоҷикистон 11 июни 1934 таъсис ёфта буд.

Мардум[вироиш | вироиши манбаъ]

Бино бар саршумори соли 2016 аҳолии ноҳия 210,4 ҳаз. тан бошанда доштааст.[5]. Мардуми ноҳия ба забонҳои тоҷикӣ ва узбакӣ сухан мегӯянд.

Сол 2021 2022
Аҳолӣ,
ҳазор наф.
243,2 248,1

Бахшбандӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Бар асоси Қонуни тақсимоти кишварӣ, ноҳияи Ёвон 2 шаҳрак ва 7 ҷамоат[6]. : дорад:

Ҷамоат Аҳолӣ
Ёвон, шаҳрак 20 209
Ҳаёти нав, шаҳрак 2 243
Даҳана 12 744
Гулсара Юсуфова 15250
Норин 14 440
Обшорон 19 347
Ҳасан Ҳусейнов 17 505
Ситораи Сурх 13 677
Чоргул 10 631

Ҳукумат[вироиш | вироиши манбаъ]

Сарвари ноҳияи Ёвон Раиси Ҳукумати он аст, ки вайро Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Ёвон Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад ки онро раъйдиҳандагони ноҳияи Ёвон барои 5 сол интихоб мекунанд. Дар ноҳия инчунин дигар идораву кумитахо амал мекунанд. Раиси ноҳия: Шарифӣ Бахтиёр Маҳмудзода (аз 2023).

Иқтисодиёт[вироиш | вироиши манбаъ]

Кишоварзӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Ноҳияи Ёвон соли 1977 6 совхози пахтакор, 2 совхози гову гӯсфандпарварӣ ва 1 совхози сабзавоткорӣ дошт. Совхозҳо ва маркази онҳо «Ёвон-1» (марказаш деҳаи Навкорам), «Ёвон-2» (Оби Мукӣ), «Ёвон-3» (Норин), «Ёвон-4» (Рӯдакӣ), «Ёвон-5» (Норин), «50 солагии СССР» (Ҳаёти Нав) буданд. Майдони умумии заминҳои кишт 26083 га (дар соли 1977), аз ин майдони пахта – 16494 га, ғалла (гандум, ҷав, ҷуворимакка, нахӯд, лӯбиё ва ғайра) – 2800 га, зироати хӯроки чорво – 6016 га, сабзавот – 472 га, боғи мева – 256 га, токзор – 132 га буд. Майдони умумии заминҳои обиёришаванда дар ин давра – 24924 га буд.

Саноат[вироиш | вироиши манбаъ]

Саноати ноҳияи Ёвон низ сол то сол рушд мекунад. Корхонаҳои асаосии саноатӣ заводҳои таъмири механизмҳо, конструксияҳои оҳану бетонӣ ва маснуоти оҳану бетони, ТЭЦ-и Ёвон, заводи нон ва устохонаи таъмири мошинҳои хоҷагии қишлоқ мавҷуданд. Дар ноҳия аз соли 1966 сохтумони калонтарин дар Осиёи Миёна заводи электрохимиявии Ёвон оғоз ёфта, комплекси якуми он декабри соли 1978 маҳсулоти аввалин (гипохлорити калсий) истеҳсол карда буд. Дар давраи истиқлоли давлатии кишвар дар ноҳияи Ёвон сохтмончиён дар ҳар гӯшаву канори ноҳия беш аз 500 иншооти гуногунтаъйинот бунёд намудаанд, ки корхонаҳои «Ғаюр», «Ато», «Ист-Коттон НФР», «Хима текстил», «Хуаксин Ғаюр семент», «Ваҳдат», «Комрон Агро Холдинг», «Фабрикаи мурғи беҳамто», «Хуаҷиан Ғаюр Индастриал», «Ҷунгтсай Моҳир семент», «Криолит», 10 бинои баландошёнаи истиқоматӣ, 14 муассисаи нави таълимӣ, даҳҳо биноҳои нави таълимӣ ва садҳо синфхонаҳои иловагӣ, биноҳои филиалҳои «Тоҷиксодиротбонк», «Агроинвестбонк», Прокуратура, «Терминали Ёвон», биноҳои зиёди маъмурӣ, 2 меҳмонхона, беш аз 10 иншооти варзишӣ, се тарабхонаи хуштарҳи замонавӣ, беш аз 120 гармхона ва даҳҳо маркази савдову хидматрасонӣ аз ҷумлаи онҳоянд. Дар ҳудуди ноҳияи Ёвон қариб 30 адад субъекти пудратию сохтмонӣ мавҷуданд, ки аксари онҳо ғайридавлатӣ ва хусусӣ буда, асосан баъд аз солҳои 2000-ум таъсис ёфтаанд. Ҷамъиятҳои дорои масъулияти маҳдуди ноҳия, ки фаъолияти сохтмонӣ доранд, тайи солҳои соҳибистиқлолӣ дар амри таъсис додани ҷойҳои нави корӣ ва ғанӣ гардидани буҷети ноҳия саҳми босазо мегузоранд. Субъектҳои сохтмонӣ, аз қабили ҶДММ «Ғаюр», ҶСП «Муқим», ҶДММ «Наврӯз», ҶДММ «Зуҳали Убайдулло», ҶДММ «Ваҳдат», ҶДММ «Ҳадяи Оллоҳ», ҶДММ «Хуанфантсюй синю сохтмон», ҶДММ «Хуаксин сохтмон», ҶДММ «Прогресс», ҶДММ «Сабри Ёвон», ҶДММ «Эксперт-саноат» ва чанде дигар дар бунёди иншооти саноатӣ, таълимӣ, тандурустӣ, фарҳангиву фароғатӣ, хидматрасониву маишӣ ва биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ саҳми арзанда доранд.[7]

Омӯзишу парвариш[вироиш | вироиши манбаъ]

Ниҳодҳои фарҳангӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Беҳдошту беҳзистӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

Адабиёт[вироиш | вироиши манбаъ]

Пайнавиштҳо[вироиш | вироиши манбаъ]