Ноҳияи Кӯшониён

Ноҳияи маъмурӣ
Ноҳияи Кӯшониён
русӣ: Кушониёнский район[ русӣ: Бохтарский район русӣ: Коммунистический район
Кишвар	Тоҷикистон
Тобеъи	Вилояти Хатлон
Шомили	3 шаҳрак, 5 ҷамоат
Маркази маъмурӣ	Сомониён
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	17 январи соли 1944
Масоҳат	578,9 км²
Вақти минтақавӣ	UTC+05:00
Аҳолӣ
Аҳолӣ	260 500 нафар (2022)
Миллият	тоҷикон, ӯзбакҳо, русҳо
Мазҳаб	мусулмонон: суннӣ-ҳанафӣ, масеҳиён
Забони расмӣ	тоҷикӣ
Шиносаҳои ададӣ
Сарвожа	BO
Рамзи ISO 3166-2	TJ.KL.BO
Коди телефон	+992 3245
Нишонаи почта	735140
Домени интернет	.tj
Коди мошинҳо	TJ03

Ноҳияи Кӯшониён (пештар Коммунистӣ, то 12 марти 1992; Бохтар, то 22 январи 2018) — яке аз ноҳияҳои маъмурии вилояти Хатлони Ҷумҳурии Тоҷикистон. Маркази ноҳия — шаҳраки Сомониён (то 13 ноябри 1998 шаҳраки Октябр) 15 км ҷанубтар аз шаҳри Бохтар ҷойгир аст.

17 ноябри 1980 таъсис ёфтааст. Масоҳаташ 578,9 км². Аҳолиаш 232 ҳазор нафар (2013). Аз маркази ноҳия то маркази вилояти Хатлон — шаҳри Бохтар 8 км, то шаҳри Душанбе 100 км.

Ҷойгоҳ

Ҳудуди ноҳия, асосан, дар водии Вахш ҷойгир буда, сатҳаш ҳамвор ва иборат аз пуштаву адирҳост. Дар шимол бо ноҳияи Ҷомӣ, дар шарқ — бо шаҳри Левакант ва ноҳияи Вахш, дар ғарб — бо ноҳияи Хуросон ва дар ҷануб — бо ноҳияи Балхӣ аз ноҳияҳои вилояти Хатлон ҳаммарз аст.

Иқлим

Баландиаш аз сатҳи баҳр 400—1200 м. Иқлимаш хушки субтропикӣ. Ҳарорати миёнаи июл 24-300С, январ 0-10С. Боришоти солона — 250—300 мм. Дарёи асосиаш Вахш. Хоки ҳудуди ноҳия, асосан, хокистарранги равшан, хокистарранги муқаррарӣ ва марғзорист.

Табиат

Олами наботот

Дар пастиву доманакӯҳҳо набототи биёбонию нимбиёбонӣ, дар баландиҳои зиёда аз 800 м рустаниҳои даштӣ мерӯянд. Дар соҳилҳои рӯди Вахш аҳёнан тӯғайзор ба назар мерасад.

Таърих

Бохтар аз соли 1937 то соли 1959 ноҳияи Октябри собиқ вилояти Қӯрғонтеппа, аз соли 1959 то 6 январи 1965 шаҳраки Октябри ноҳияи Қӯрғонтеппа, то 17 октябри 1980 шаҳраки Октябри ноҳияи Вахш, то 12 марти 1992 ноҳияи Коммунистӣ буд. Бо қарори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои бузургдошти арзишҳои миллӣ ва поси мероси таърихӣ аз 12 марти 1992 ноҳияи Коммунистӣ номи Бохтарро гирифт.

Ҳудудҳои Бохтари кунунӣ тайи асрҳои миёна ва минбаъд аслан тобеи Хатлон ва ҳокимони Қубодиён буда, таърихан дар ҳудуди шаҳрҳои қадимии Вахш, Левакант ва Ҳаловард мавқеъ доштааст. Истахрӣ дар «Мамолику-л-масолик» ҳудудҳои шаҳрҳои Ҳаловарду Левакант ва дигар деҳоту шаҳракҳои атрофи онро дар фосилаи думанзилии канораи рӯди Вахшоб қаламдод кардааст. Муаллифи «Ҳудуду-л-олам» навиштааст, ки минтақаи Вахш ва деҳоти атрофи он паҳновару ободон ва пурфайз буда, Ҳаловард мавзеи бо кишту варз ва хушҳаво, Левакант макони гӯсфандони ваҳшӣ будааст. Дар замони Ғуриён ин минтақа аз тобеоти давлати мазкур буд. Минтақаи Бохтар ва деҳоти атрофи он бар асари ихтилофу ҳангомаҳои таърихӣ ва давлатдориҳои минбаъда зери тобеияти ҳокимони Хатлон, Вахш ва Қубодиён қарор доштанд ва дертар дар аҳди давлатдории Манғитиён ба ҳудудҳои Аморати Бухоро дохил гаштанд. Баъди обёрии заминҳои водии Вахш ва ривоҷёбии пахтакорӣ дар аҳди Шӯравӣ Бохтар хеле обод шуда, ба макони парвариши пахтаи маҳиннах ва истеҳсолу коркарди он табдил ёфт.

Мардум

Мардуми Ноҳияи Кӯшониён ба забонҳои тоҷикӣ ва узбакӣ сухан мегӯянд. Бар пояи омори соли 2016, ноҳияи Кӯшониён 224 600 ҳаз. тан ҷамъият дошт..

Сол	2012	2013	2014	2015	2019	2020	2021	2022
Аҳолӣ, ҳазор наф.	225,5	231,5	214,8	220,2	240,5	245,9	255,7	260,5

Бахшбандӣ

Бар асоси Қонуни тақсимоти кишварӣ, ноҳияи Кӯшониён 3 ҷамоати шаҳрак (Бохтариён, Бӯстонқалъа, Исмоили Сомонӣ), 5 ҷамоати деҳот (Ориён, Заргар, Сарвати Истиқлол, Меҳнатобод, Навбаҳор) дорад:

Ҷамоатҳои ноҳияи Кӯшониён
Ҷамоат	Аҳолӣ
Сомониён, шаҳрак	10500
Бӯстонқалъа, шаҳрак	4900
Бохтриён, шаҳрак	6400
Ориён	10392
Сарвати Истиқлол	3307
Навбаҳор	18281
Меҳнатобод	34200
Заргар	49235

Ҳукумат

Сарвари ноҳияи Кӯшониён Раиси Ҳукумати он аст, ки вайро Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Кӯшониён Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад ки онро раъйдиҳандагони ноҳияи Кӯшониён барои 5 сол интихоб мекунанд.

Иқтисодиёт

Кишоварзӣ

Кӯшониён аслан ноҳияи кишоварзӣ буда, соҳаи муҳимми хоҷагидории онро пахтакорӣ, махсусан, навъҳои маҳиннах, ташкил медиҳад. Ҳамчунин, ғаллакорӣ (гандум, ҷав, ҷуворимакка, шолӣ ва ғайра), боғу токпарварӣ, сабзавоткорӣ, лимупарварӣ, кишти зироатҳои хӯроки чорво, пилапарварӣ, занбӯрпарварӣ, чорводорию парандапарварӣ тараққӣ кардаанд. Ноҳия 561 хоҷагии деҳқонӣ (фермерӣ), 7 хоҷагии ёрирасон, 5 хоҷагии давлатӣ, 10 ширкати кишоварзӣ дорад. Майдони умумии заминҳои кишоварзӣ 17948 га (2012), аз ҷумла, заминҳои обӣ 17948 га, аз ҳамин ҳисоб замини пахта 12501 га, ғаллаву ҷуворимакка 2774 га, сабзавот 651 га, полезиҳо 189 га, картошка 189 га, боғзор 200 га, токзор 9 га-ро ташкил медиҳанд. Заминҳо, асосан, аз наҳри Вахш обёрӣ мешаванд. Чорводорӣ яке аз соҳаҳои муҳим буда, саршумори чорво дар хоҷагиҳои деҳқонӣ чунин аст (соли 2012, ба ҳисоби сар): гов — 3929, гӯсфанду буз — 10983, асп — 105, паранда — 3575. Дар ноҳия соли 2011-ум 212 т гӯшт, 792 т шир, 5300 дона тухм, 24,6 т пашм, 19,3 т асал, 13607 т сабзавот, 5024 т полезиҳо, 580 т меваҷот, 629 т ангур, 4086 т картошка, 10056 т ғалладона, 29520 т пахта истеҳсол шудааст.

Саноат

Дар ҳудуди ноҳия 13 муассисаи саноатӣ, 8 корхонаи бинокорӣ, 10 муассисаи хидматрасон, 2 муассисаи хӯроки умумӣ, 24 толори варзиш, 2 ҳавзи шиноварӣ, 109 майдони варзиш, варзишгоҳи марказӣ, мактаби варзиш, муассисаи нақлиётӣ, хоҷагии манзилию коммуналӣ, хоҷагии об, Ассотсиатсияи истифодабарандагони об, бахшҳои алоқаи ҶС "Тоҷиктелеком ", бахши Департаменти давлатии «Почтаи Тоҷикистон», корхонаҳои нонпазӣ, хонаҳои хидмати маишӣ, 34 нуқтаи савдои хусусӣ фаъолият доранд. Корхонаҳои саноатии ноҳия: заводи нон, корхонаи хусусии истеҳсоли хишти «Сиддиқ», ҶММ «Континентал», матбаа, ҶДММ «Ресандаи Хатлон», ҶДММ «Ганҷи Вахш», ҶММ «Ситораи Шарқи Озод», КВД «Аэропорт», корхонаҳои коркарди пахтаи «Бахтиёр», «Заргари Тоҷиддин», «Файзалӣ Саидов», ҶДММ «Котон-Асрор» ва «Котон-Суҳроб», ҶДММ Фароз (коркарди решаи ширинбия).

Нақлиёт

Аз ҳудуди ноҳия роҳи оҳани Тирмиз — Бохтар мегузарад. Аэропорти шаҳри Бохтар дар ҳудуди ноҳия воқеъ аст.

Маориф

Соли хониши 2011-12 дар ноҳия литсей, коллеҷ, гимназияи давлатӣ, 9 муассисаи томактабӣ, мактаб-интернати хусусии кӯдакони ятим, мактаби мусиқӣ, мактаби президентӣ барои талабагони болаёқат, инчунин, 67 мактаб, аз ҷумла 57 мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, 5 мактаби таҳсилоти умумии асосӣ, 8 мактаби ибтидоӣ фаъол буда, дар онҳо 48137 нафар талаба таҳсил мекарданд.

Тандурустӣ

Дар ноҳияи Кӯшониён соли 2012 8 беморхонаи марказӣ, 2 беморхонаи рақамӣ, 3 беморхонаи минтақавӣ, 20 маркази саломатии деҳотӣ, 39 бунгоҳи тиббӣ, 12 дорухона, Маркази ташаккули тарзи ҳаёти солим, Маркази мубориза бар зидди бемориҳои сил, Маркази солимии репродуктивӣ, Маркази пешгирии паҳншавии бемориҳои СПИД, Маркази бемориҳои пӯсту зуҳравӣ, Маркази тибби оилавӣ, Маркази бемориҳои тропикӣ, Маркази давлатии назорати беҳдоштӣ (санитарию эпидемиологӣ) фаъолият доштанд, ки дар онҳо 107 духтури маълумотиолидор ва 468 корманди маълумоти миёнаитиббидор ба мардум хидмат мерасонданд.

Фарҳанг

Ноҳия шуъбаи фарҳанг, 26 китобхона (дорои 155,5 ҳазор нусха китоб), 8 кохи фарҳанг ва гурӯҳи хидматрасонии ҳунарии назди шуъбаи фарҳанг дорад.

Матбуот

Рӯзномаи ноҳиявӣ — «Бохтар» (аз соли 1931 нашр мешавад).

Адабиёт

• Энсиклопедияи советии тоҷик. Ҷ. 8, Д., 1988;
• Ғоибов Ғ. Таърихи Хатлон аз оғоз то имрӯз. Д., 2006;
• Файзуллоҳи Муҳаммадӣ. Қӯрғонтеппа — нигини Вахшонзамин. Д., 2007;
• Муҳаббатов Х., Раҳимов М. Географияи Тоҷикистон. Д., 2011;
• Шиносномаи ноҳияи Бохтар. Бохтар, 2012.

Сарчашма

• Бохтар // Боз — Вичкут. — Д. : СИЭМТ, 2014. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 3). — ISBN 978-99947-33-46-0.