Jump to content

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
(Тағйири масир аз ДДТ)
Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

(ДМТ)
Номи байналмилалӣ Tajik National University
Соли таъсисёбӣ 21 март 1947
Навъ давлатӣ
Ректор Насриддинзода Эмомалӣ Сайфиддин
Донишҷӯён 22 661 (2023)
Омӯзгорон 1 299
Мавқеъ  Тоҷикистон: Душанбе, хиёбони Рӯдакӣ ва Шаҳраки Донишҷӯён
Кампус Шаҳраки Донишҷӯён (Ҷазира)
Нишонии ҳуқуқӣ ш. Душанбе, х. Рӯдакӣ 17
Сайт tnu.tj
 Парвандаҳо дар Викианбор

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон  — нахустин ва яке аз бузургтарин донишгоҳҳои Тоҷикистон.

Таърих

[вироиш | вироиши манбаъ]

Донишгоҳ 21 марти соли 1947 бо қарори Совети Вазирони ИҶШС № 643 ҳамчун Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин таъсис ёфтааст. Аз 1 сентябри соли 1948 фаъолият дорад. Соли 1997 — Донишгоҳи давлатии миллии Тоҷикистон ва соли 2008 Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (ДМТ) номгузорӣ шудааст.

Аз 1997 ба Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15.02.1997, таҳти № 669 мақоми худмухторӣ дода шудааст.

Соли нахустини таълим дар Университет дар бинои таълимии Институти омӯзгории ба номи Т. Г. Шевченко (ҳоло Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ) оғоз гашт. Баъд аз як сол — 1949 бинои собиқ Кумитаи ҳизбии вилояти Сталинобод воқеъ дар хиёбони марказии шаҳр ба ихтиёри Донишгоҳ дода шуд, ки он ҳоло чун бинои асосӣ маъруф аст. Аз 1 августи соли 1948 дар Донишгоҳ 13 кафедра : кафедраи марксизм-ленинизм, кафедраи таърих, кафедраи забон ва адабиёти рус, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик, кафедраи геологияи умумӣ, кафедраи математикаи умумӣ, кафедраи химияи умумӣ, кафедраи зоологияи умумӣ, кафедраи ботаникаи умумӣ, кафедраи физикаи умумӣ, кафедраи забонҳои хориҷӣ, кафедраи тайёрии ҳарбӣ ва инчунин кафедраи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба фаъолият сар карданд.

Соли 1948 дар ҳайати университет се факултет: геологӣ-хокшиносӣ (декан профессор А. С. Раевский), биология (декан профессор В. А. Ратсиборский) ва таъриху филология (декан- Т. П. Маниулова) ташкил ёфтанд. Дар байни 200 нафар шогирдони ба курси авввал дохилшуда, 110 нафарро ҷавонони тоҷик ташкил медоданд. Дар курси дуюми шуъбаи биология 50 нафар таълим мегирифтанд. Теъдоди устодон бошад, аз 17 кормандони доимӣ ва 19-нафар соатбаъйҳо иборат буд. Таърихи Донишгоҳи давлатии Тољикистонро бе номи ректорони он, аз ҷумла аввалин ректори он Зариф Шарифович Раҷабов (1906—1991) наметавон тасаввур кард. Зариф Раҷабов дар вазифаи ректор (аз 27 феврали соли 1948 то 20 январи соли 1954) корщои зиёд ба анҷом расонида, тащкурсии боэътьимоди Донишгоҳро барои солҳои минбаъда гузошт.

Нахустин хатмкунандагони аълохони шуъбаи таърих — Рауф Дадабоев, Ҳомидҷон Аҳмадов, Элмурод Саидов, аз шуъбаи филологияи тоҷик — Кимиё Шукурова, Хуршеда Отахонова, Муҳаммадвафо Бақоев, Исмоил Саидов; аз шуъбаи геология — Наримон Мадалиев, Эркин Тоҳиров ва бисёр дигарон барои кор дар Донишгоҳ пазируфта шуданд, Гурӯҳи дигари хатмкунандагони аълохон барои кор ба дигар мактабҳои олӣ ва муассисаҳои илмии ҷумҳурӣ роҳхат гирифтанд.

Талаботи рӯзафзуни хоҷагии халқи мамлакатро ба инобат гирифта, соли 1956 дар заминаи факултети табиатшиносӣ факултетҳои геология, биология, соли 1959 химия, соли 1965 факултети физика, механикаву математика ташкил шуданд. Мувофиқи талаботи замон соли 1963 факултети забон ва адабиёти рус, соли 1966 дар заминаи факултети таъриху филология факултети таърих (декан М. Б. Бобохонов), филогогияи тоҷик (декан М. Н.Қосимова) ва соли 1970 факултети филологияи Шарқ (декан ҳ.К.Каримов) факултети иrтисодӣ (1976, декан Т. Н. Назаров), факултети баплангирии иrтисодӣ (1980, декан Г. Б. Бобосодиқова) ва факултети базисобгирии молиявӣ (1980, декан [Қ.Қурбонов) таъсис ёфтанд. Дар ин муддат теъдоди муаллимони унвондор афзуд. Аз соли 1951 то соли 1997 дар нуҳ шӯроҳои дифои рисолаҳои диссертатсионии Донишгоҳ 1019 нафар рисолаҳои илмии худро барои дарёфти унвонҳои номзадиву докторӣ ҳимоя намуданд.

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ибтидои фаъолияташ дар тайёр намудани кадрҳои баландихтисос барои соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳурӣ саҳми хешро гузоштааст. Ба донишҷӯёни донишгоҳ олимони намоёни ҷумҳурӣ таълиму тарбия медиҳанд. Биноҳои таълимии донишгоҳ, аввал дар маркази Душанбе, дар якчанд биноҳои алоҳида ҷойгир буданд. Дар нимаи дуюми солҳои 80-ум шаҳраки донишгоҳ дар мавзеи Бунни Ҳисорак қомат рост кард. Ҳоло аксарияти факултаҳо ва лабораторияҳои донишгоҳ дар ин мавзеъ фаъолият мебаранд. Ба сохтори донишгоҳ — 19 факултет, нашриёт, китобхонаи илмӣ, Пажуҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотӣ, боғи ботаникӣ дохил мешаванд (соли 2021). Шумораи донишҷӯён 25000 наф., кормандони илмӣ-омӯзгорӣ тахминан 1200 наф. аст.

Бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16-уми январи соли 2024 бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор Насриддинзода Эмомалӣ Сайфиддин таъйин карда шуд.

Профессорону омӯзгорон

[вироиш | вироиши манбаъ]

Дастпарварон ва профессорону омӯзгорони (тахминан 1200 наф.) варзидаи донишгоҳ дар комёбиҳои илму маорифи Тоҷикистон саҳми хешро гузоштаанд.

Муфассал нигаред:

ва диг.

Факултаҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. Факултети механикаю математика
  2. Факултети физика
  3. Факултети химия
  4. Факултети биология
  5. Факултети геология
  6. Факултети ҳуқуқшиносӣ
  7. Факултети таърих
  8. Факултети филология
  9. Факултети журналистика
  10. Факултети забонҳои Осиё ва Аврупо
  11. Факултети иқтисод ва идора
  12. Факултети молиявию иқтисодӣ
  13. Факултети баҳисобгирӣ ва иқтисоди рақамӣ
  14. Факултети филологияи рус
  15. Факултаи фалсафа
  16. Факултети муносибатҳои байналхалқӣ
  17. Факултети фарматсевтӣ
  18. Факултети тиббӣ
  19. Факултети муштараки ДМТ бо МТОК ҶБ

Маркази биотехнологияи ДМТ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Маркази биотехнологияи ДМТ дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2.12.2009 № 667 «Дар бораи тадбирҳои татбиқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15 сентябри соли 2009, № 707» («Таъсиси маркази биотехнологӣ дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон») бо фармони ректори ДМТ аз 29.12.2009, дар назди Институти (Пажӯҳишгоҳи) илмию-тадқиқотии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таъсис дода шуд. Сардори Маркази биотехнологии ДМТ — Хуршеда Иномовна Бобоҷонова н.и.б, дотсент, узви вобастаи Академияи муҳандисии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин карда шуд. 9 декабри соли 2011 озмоишгоҳҳои Маркази биотехнологии ДМТ ба таври расмӣ ифтитоҳ гардид. Мақсади фаъолияти Маркази биотехнологӣ — рушди тадқиқотҳои илмӣ дар соҳаи биотехнология, коркарди самтҳои пажӯҳишҳои илмӣ дар асоси афзалиятҳои давлатии инкишофи илмӣ-техникӣ бо назардошти аҳамияти иҷтимоӣ-иқтисодии он мебошад. Мавзӯи илмии Маркази биотехнологии ДМТ "Коркарди тарзи тайёр намудан ва афзун гардондани маводи кӯчатии солимгардонидашудаи навъҳои маҳаллии ангур дар шароити «in vitro» аз тарафи Шӯрои ҳамоҳангсозии Академияи илмҳои Тоҷикистон барои солҳои 2013—2017 тасдиқ гардид. Коллексияи Маркази биотехнологӣ 70 навъи ангурро ташкил медиҳад.

Аксҳои Маркази биотехнологии ДМТ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Маъмурият

[вироиш | вироиши манбаъ]

Ректорони ДМТ:

  1. З. Ш. Раҷабов 1948—1954
  2. И.К Нарзиқулов 1954—1956
  3. С. А. Раҷабов 1956—1971
  4. П. Б. Бобоҷонов 1971—1982
  5. Т. Н. Назаров 1982—1988
  6. И. Д. Давлатов 1988—1990
  7. Ф. Т. Тоҳиров 1990—1995
  8. Х. М. Сафаров 1995—2001
  9. Ҳ.С. Сафиев 2001—2005
  10. С.Одинаев — 2005—2008
  11. Н. С. Саид — 2008—2012
  12. Ҳ.А. Одинаев — 10.01.2012 — 28.08.2012
  13. М. С. Имомзода — аз 27.08.2012 — 26.01.2020
  14. Қ.Х. Хушвахтзода — аз 27 январи соли 2020[1]
  15. Э.С.Насриддинзода  — аз 16-уми январи соли 2024

Ансамбли «Наврӯз»

[вироиш | вироиши манбаъ]

Ансамбли «Наврӯз» дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (соли 1965) бо ташаббуси Амонқул Холиқназаров таъсис ёфтааст. Cоли 1966 аввалин бор иди Наврӯз дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо ташаббуси ансамбли «Наврӯз» чун иди миллӣ ҷашн гирифта шуда то имрӯз ҷашн гирифта мешавад. Барномаҳои консертии ансамбли «Наврӯз» бо дар бисёр чорабиниҳо ва фестивалҳои дохили кишвар ва берун аз он, ба монанди: Германия, Полша,Туркия, Юнон, Малта, Австрия, Руминия, Италия, Испания, Гана, Того, Бенин, Нигерия, Либиё ва ИҶШС сазовори баҳои баланд гаштааст.

Нашрияҳои донишгоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]

«Ба қуллаҳои дониш», нашрияи УДТ ба номи В. И. Ленин, сипас ДДМТ ва ҳоло Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад, ки 7 октябри соли 1956 бо ибтикори номзади илмҳои филология Абдулатиф Бухоризода, ки котиби кумитаи Ҳизби коммунисти Донишгоҳ буд, таъсис ёфт. Дар даврони шӯра­вӣ ҳафтае як маротиба ба ду забон — русӣ ва тоҷикӣ нашр мешуд. Аз соли 2009 бо ибтикори Донишгоҳ дар ҳаҷми 16 саҳ., нахуст моҳе ду маротиба ва аз соли 2010 ҳафтае як маротиба бо тасвирҳои рангин чоп мешавад.[2]

Маҷаллаи «Паёми донишгоҳ» — маҷаллаи илмиву оммавӣ ва нашрияи расмии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад.

  • Ношир — редаксияи маҷаллаи «Паёми донишгоҳ»
  • Муассис — Донишгоҳи миллии Тоҷикистон.
  • Сармуҳаррир -
  • Мавзӯъҳои маҷалла — нашри мақолаҳои илмӣ ва методӣ доир ба тадқиқотҳои илмии олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад.
  • Маҷалла ба андозаи А — 4, 80 −100 саҳ ба забонҳои тоҷикӣ, русӣ нашр мешавад.
  • Даврият — 4 шумора дар як сол.

Аксҳои донишгоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таъйин намудани Хушвахтзода Қ.Х.. president.tj. Президенти Тоҷикистон. 28 Январ 2020 санҷида шуд.
  2. ↑ Сомонаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон. 12 марти 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 27 октябри 2014.

Пайвандҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Донишгоҳи_миллии_Тоҷикистон&oldid=1401889"